Tham Thì Thâm
Hương Giang Tư Mã
Thuở xưa có một gia đình nọ, cha mẹ
chết để lại cho hai anh em một cơ sở khá vững vàng. Hai anh em vui sống
trong cảnh hòa thuận và được sự mến thương của bà con láng giềng. Trong
mái nhà ấm cúng, tình huynh đệ biểu lộ đậm đà với hương khói thờ phụng tổ
tiên. Nhưng ít lâu sau thì người anh lấy vợ. Từ lúc chị dâu vào
nhà thì mối tình giữa hai anh em cũng bắt đầu suy giảm. Một ngày nọ, do sự
xúi giục của chị dâu, người anh bảo với người em : - Bây giờ em
đã lớn rồi, phải tự lập cánh sinh và đã đến lúc anh em chúng ta chia của
cải cho phân minh, để em có phương tiện lập thân, lập nghiệp trên đường
đời mà xông pha với thiên hạ. Nghe chồng nói như thế, bà vợ bèn
phụ họa với mấy câu ca dao : "Làm trai cho đáng nên trai :
Xuống đông, đông tĩnh; lên đoài, đoài yên". "Làm trai
có chí lập thân Rồi ra gặp hội phong vân có ngày...".
Nghe bà chị dâu rao lên hai câu ca
dao nghe cũng vui tai, người em liền thưa : - Dạ, anh chị dạy
thế nào, em xin vâng theo. Người anh dõng dạc tuyên bố như sau :
- Của cải cha mẹ chúng ta để lại tựu trung gồm có ba giống :
giống đực, giống cái và giống con. Mày bé nhỏ, nên tao nhường cho mày tất
cả những đồ đạc giống đực, còn những gì giống cái và giống con thì phần
tao. Bà chị dâu phụ họa : - Chú em nghĩ thế nào ? Theo
chị nghĩ thì chia ra âm dương như thế là công bằng nhất, vì thuận lẽ trời
đất. Người em vốn hiền lành, chất phác, chưa kịp nghĩ gì cả,
nhưng vì bị dồn vào thế bí của hai vợ chồng đã đồng lòng với nhau từ
trước, bèn trả lời : - Xin vâng, anh chị đã có lòng thương em
út, em út đâu dám chối cãi. Có nhiều hưởng nhiều, có ít hưởng ít, đâu có
sao. Thế là cuộc chia của bắt đầu. Dựa vào quyền huynh thế phụ,
người anh và bà chị dâu chọn đếm trước tiên. Những vật nào trong nhà,
ngoài sân, ngoài vườn, ngoài ruộng, đều là cái là con, khiến cho người anh
đếm mãi từ sáng đến chiều, mỏi cả miệng : cái nhà của tao, cái giường của
tao, cái tủ của tao, cái lu của tao, cái nồi của tao... con trâu của tao ;
vân vân... Đếm như thế từ sáng đến chiều hôm, biết bao nhiêu là
của chìm của nổi, cái nhớ cái không, mà tuyệt nhiên chưa thấy một vật nào
thuộc về giống đực cả ! Mãi đến lúc trời tối, người em sốt ruột quá, vì
của cải kê khai đã gần hết, bèn tỏ sự bực tức, đứng phắt dậy, chụp lấy cây
dao rựa dựng nơi hè nhà, mà nói rằng : - Đây là đực rựa thuộc
phần em. Nói xong, vác rựa ra đi giữa đêm tối, trong lúc người
anh còn đang kiếm thêm đồ đạc để đếm, còn người vợ chạy ra ngoài sân nói
với một câu ca dao : "Làm trai đã quyết thì hành Đã
đẵn thì vác cả cành lẫn cây".
* Từ
ngày rời khỏi mái nhà của cha mẹ để lại, người em ngày ngày vác rựa vào
rừng chặt củi làm kế sinh nhai. Vì không có nhà, nên phải ăn nhờ ở đậu,
nay đây mai đó, nhưng vẫn cố gắng tự lập, sống với mồ hôi nước mắt, không
muốn nhờ vả, ăn xin kẻ khác. Một hôm trăng non vừa mọc, anh đang ngủ say
thì có tiếng quạ kêu, khiến anh thức dậy, nhìn bầu trời bao la trong sáng,
tưởng như trời sắp sáng, bèn vớ lấy cây rựa đi miết lên rừng. Đến đầu rừng
mới biết mình nhầm, trời vẫn còn khuya. Quả thật, đối với những kẻ màn
trời chiếu đất, cầu sương điếm cỏ, thì dù là ban đêm họ vẫn thấy sáng và
đó cũng là niềm an ủi duy nhất của họ. Người tiều phu bèn nằm
duỗi chân dưới một gốc cổ thụ mà chờ sáng. Rồi ngủ quên lúc nào không
biết, anh chàng không ngờ rằng nơi đây là chốn nô đùa của một bầy khỉ. Hôm
ấy, như thường lệ, chúng kéo nhau đến đây, nhưng chợt thấy dưới gốc cây có
một người lạ nằm thẳng đuỗn thì cho rằng đó là một thây người. Chúng bèn
xúm nhau khiên đi chôn, để lấy chỗ nhẩy nhót. Đang được khiêng đi, chàng
tiều phu bỗng tỉnh giấc, toan la lên, nhưng thấy chuyện hay hay, bèn cứ
nằm im để xem bọn khỉ khiêng mình tới đâu. Hồi lâu, anh nghe bầy khỉ đứng
lại nói với nhau : "Hà rầm hà rạc, Chôn vào hố bạc,
Không chôn hố vàng".
Nhưng trong bầy khỉ, có con khỉ đột
đứng đầu, bảo chúng : "Hà rầm hà ràng, Chôn vào hố
vàng, Không chôn hố bạc".
Thế là bầy khỉ tiếp tục khiêng người
tiều phu tới một chỗ khác xa hơn. Đến nơi, chúng đặt anh ta xuống đất, rồi
kéo nhau về chỗ cũ, nơi gốc cổ thụ để nhảy múa. Anh chàng mở to mắt nhìn
quanh mình, thấy vô số vàng cục sáng chói cả hố lớn, thì mừng lắm. Chờ cho
bọn khỉ đi thật xa, anh ta mới lồm cồm đứng dậy nhặt đầy túi, mang về dấu
một nơi. Rồi mới bắt đầu tạo nhà cửa, trâu bò, ruộng trưa. Ruộng thì thấp,
trưa thì cao. Trưa để gieo giống thành mạ, ruộng để cầy và cấy lúc cho tới
mùa gặt hái. Anh ta bèn nhớ tới mấy lời cha dậy ngày trước :
"Con hư tại mạ, Má hư tại trưa".
Lúc trở thành giàu sang, người tiều
phu bèn nhớ thương cha mẹ ngày trước đã tảo tần nuôi dưỡng hai anh em nên
vai nên vế. Anh thương tiếc cha mẹ như thầy Tử Lộ ngày xưa, lúc thành đạt
hiển vinh thì cha mẹ chẳng còn để phụng dưỡng " "Cây muốn lặng
mà gió chẳng dừng, Con muốn phụng dưỡng cha mẹ ma cha mẹ chẳng
còn".
(Mộc dục tịnh nhi phong bất đình,
Tử dục dưỡng nhi thân bất tại). Anh cũng không quên
người anh và bà chị dâu, mặc dầu họ đối xử với anh rất tồi tệ, nhưng anh
sẵn sàng tha thứ mà quên chuyện cũ. Từ ngày trở nên giàu có, tiếng lành
đồn xa, tiếng dữ đồn dài, rồi cũng tới tai người anh bà chị. Họ bán tín
bán nghi, vì họ nghĩ rằng : vỏn vẹn chỉ có một cái đực rựa thì làm nên trò
trống gì ? Một ngày kia, nhân ngày giỗ cha, người em bèn tìm đến
nhà người anh, mời anh về nhà ăn giỗ, vì anh ta nghĩ rằng dù sao cũng là
một thịt, chắc anh mình bị ảnh hưởng của bà vợ, chứ đâu đến nỗi tệ như
thế.... Được mời, người anh vội vã đi theo em, trước là để báo hiếu với
cha mẹ và tỏ tình huynh đệ, sau là để dò xét sự trạng nhà cửa em mình ra
sao. Khi đến nhà, người anh không ngờ em mình giàu đến thế : nhà cao cửa
lớn, vườn ruộng cò bay thẳng cánh, kho đụn đầy mặp, vườn ruộng cò bay
thẳng cánh, gia nhân kể cả mấy mươi.... Người anh bèn hỏi người em :
- Từ dạo ấy đến giờ, chú em làm thế nào mà phát tài dữ vậy ?
Người em, bẩm tính lương thiện và đại lượng, bèn kể tỉ mỉ cho
anh nghe câu chuyện, từ khi được anh chị chia cho cây rựa nhựa, lên rừng
đốn củi nuôi thân, gặp bầy khỉ, và từ hố bạc được chuyển sang hố vàng...
Vừa nghe em kể xong câu chuyện, người anh quên cả cúng vái, bèn
mượn em cái đực rựa, chạy một mạch lên rừng, tìm được gốc cổ thụ theo lời
chỉ dẫn của em, rồi nằm duỗi cẳng ngắm trăng non và chờ bầy khỉ. Quả
nhiên, một lát sau, có một bầy khỉ đến nhẩy nhót xung quanh gốc cây.
Chúng thấy có người lạ nằm choán chỗ chúng vui đùa, bèn xúm lại khiêng đi
chôn, vì chúng tưởng đó là một thây người chết. Giữa đường đi
chôn, bầy khỉ nói với nhau : "Hà rầm hà rạc, Chôn vào
hố bạc, Không chôn hố vàng". Khi nghe bầy khỉ nói như
vậy, người anh vội ngửng đầu lên cãi : - Chôn vào hố vàng chứ !
Chôn vào hố vàng chứ ! Bầy khỉ không ngờ cái thây người vẫn còn
sống, cuống cuồng quẳng hắn xuống đất rồi bỏ chạy. Hắn bị lăn xuống sườn
núi, đầu va vào đá, vỡ sọ mà chết !
|