ĐẠO
PHẬT VỚI TUỔI TRẺ
Tuệ
Sỹ Các
anh chị thân mến, Đề
tài thảo luận của chúng ta hôm nay là "Đạo Phật với Tuổi trẻ". Tiêu đề như
thế thường gây ấn tượng rằng có nhiều hình thái đạo Phật khác nhau ; và
mỗi hình thái cho từng lứa tuổi, hay tùy theo thành phần xã hội khác nhau.
Nhưng cũng có thể hiểu, chỉ có một đạo Phật mà thôi, và nội dung thảo luận
của chúng ta nay sẽ xem xét đạo Phật ấy có những đặc điểm gì được xem là
cơ bản, rồi từ đó rút ra kết luận rằng, đạo Phật trong ý nghĩa như vậy có
phù hợp với tuổi trẻ hay không ? Tất nhiên, các Anh Chị ở đây đều là Phật
tử, do đó câu trả lời đã có sẵn từ bao lâu rồi. Dù nói theo ý nghĩa nào,
hay nhìn vấn đề từ góc cạnh nào, chúng ta sẽ không nêu ra bất cứ định
nghĩa, và cũng không quy chiếu đạo Phật vào những yếu tính hay đặc tính
nào. Nói
thế, có khi cũng hơi khó cho các Anh Chị vấn đề. Chắc ở trong đây cũng có
nhiều Anh Chị đã từng đọc sách Thiền, và có thể đã nghe nói đến công án
Thiền, đại khái như thế này. Một người hỏi Thiền sư: Phật là gì ? Thiền sư
đáp: "Ba cân gai". Không phải là câu chuyện bông đùa, cũng không phải
Thiền sư muốn đưa ra một mệnh đề triết học siêu nghiệm rắc rối. Bởi vì, ở
đây chúng ta đi tìm ý nghĩa của đời sống, tìm để phát hiện những giá trị
của đời sống. Nói theo cách nói của một nhà văn hay nhà thơ, chúng ta
không định nghĩa, không mô tả, vì chúng ta không đi tìm kiến thức bách
khoa về sự sống, mà đi tìm hương vị đích thực của nó. Như con ong đi tìm
hoa, không phải chỉ tìm hương sắc của hoa. Hương sắc của hoa chỉ là tín
hiệu của giá trị tồn tại. Nó tìm hoa để hút mật, làm dưỡng chất cho tồn
tại của mình và cho tất cả nòi giống của mình. Tuổi
trẻ thường được nhắc nhở, khuyên bảo rằng cần phải học hỏi để sống cho
đáng sống. Ca dao cũng nói rằng "làm trai cho đáng nên trai, xuống đông
đông tĩnh lên đoài đoài yên", và các bạn trẻ hiểu rằng, ta sẽ phải làm nên
sự nghiệp hiển hách nào đó kẻo không thì sẽ uổng phí cuộc đời. Rồi bạn ấy
làm nên sự nghiệp lớn thật, và người đời thán phục. Chúng ta cũng hết sức
thán phục. Nhưng hãy nhìn sâu vào đôi mắt của bạn ấy một chút, nếu có ai
trong chúng ta đây có vinh dự được nhìn. Chúng ta thấy gì ? Những phương
trời cao rộng, để cho "cánh hồng bay bỗng tuyệt vời", hay một phương trời
tiếc nuối, "khi ngoảnh lại ngắm màu dương liễu, thà khuyên chàng đừng chịu
tước phong" ? Cả hai. Người đuổi bắt ảo ảnh để tìm ảnh thực vĩnh cửu của
chính mình. Vị ngọt của đời ở đâu, trong cả hai ? Bây
giờ chúng ta hãy tạm rời bức tranh lãng mạn ấy, để nhìn sang một hướng
khác. Có hình ảnh nào đáng chiêm ngưỡng hơn hay không ? Cũng còn tùy theo
điểm đứng nghệ thuật của người nhìn. Thuở
xưa, có một vương tử, mà ngai vàng đã dọn sẵn, vó ngựa chinh phục cũng đã
sẵn sàng yên cương. Rồi một đêm, khi cả cung đình đang ngủ say trong giấc
ngủ êm đềm của uy quyền, danh vọng, giàu sang; vương tử gọi quân hầu thắng
cho ngài con tuấn mã trường chinh. Nhưng vó ngựa trường chinh của ngài
không tung hoành chiến trận. Thanh gươm chinh phục của ngài không đánh gục
những chiến sĩ yếu hèn. Gót chân vương giả từ đó lang thang khắp chốn sơn
cùng thùy tận: cô đơn bên bờ suối, dưới gốc cây. Ngài đi tìm cái gì ? Ta
hãy nghe Ngài nói: "Rồi thì, này các Tỳ kheo, một thời gian sau, trong
tuổi thanh xuân, khi tóc còn đen mượt, với sức sống cường tráng; mặc dù
cha mẹ không đồng ý với gương mặt đầm đìa nước mắt, Ta đã cạo bỏ râu tóc,
khoác áo ca-sa, lìa bỏ gia đình, sống không gia đình. Ta trong khi ra đi
như vậy, làm người đi tìm cái gì đó chí thiện, tìm con đường hướng thượng,
tìm dấu vết của sự tịch mịch tối thượng". Ngài đi tìm và khai phát con
đường dẫn về thế giới bình an và hạnh phúc vĩnh cửu.
Rồi
con đường ấy được công bố, được giới thiệu cho những ai như những đóa sen
tuy sinh trưởng từ bùn sình, nước đọng, đang đã có thể vươn lên khỏi bùn
sình, bản thân không bị nhiễm mùi tanh hôi của bùn sình. Tuy vậy, không
phải ngay từ đầu con đường vừa được khám phá và công bố ấy được tiếp nhận
một cách đầy tin tưởng bởi tất cả mọi người. Số người chống đối không phải
ít. Khi
đức Đạo sư trẻ tuổi đến Magadha, vương quốc hùng mạnh nhất thời bấy giờ,
nhiều thanh niên con nhà gia thế, như Yasa cùng các bạn bè, và các thanh
niên trí thức hàng đầu như Sariputta và Moggallana, và nhiều thanh niên
quý tộc, vương tôn công tử, tiếp nối nhau từ bỏ gia đình, từ bỏ địa vị xã
hội sang cả, chọn con đường vinh quang của Chân lý. Từ một góc độ nào đó
mà nhìn, sự ra đi của họ tạo thành một khoảng trống lớn cho xã hội, làm
đảo lộn nếp sống đã thành thói quen của quần chúng. Dân
chúng lo ngại. Họ thì thầm bàn tán, rồi phiền muộn, rồi thất vọng, và rồi
giận dữ. Dư luận gần như dấy lên đợt sóng phải đối: "Sa-môn Gotama làm cho
những người cha mất con, những bà vợ trẻ trở thành góa bụa. Sa-môn
Gotama làm cho các gia đình có nguy cơ sụp đổ". Dư luận phản đối ấy không
kéo dài đủ để gây thành làn sóng phản đối. Chẳng mấy chốc, những người
cha, những bà vợ trẻ ấy nhận thấy không phải họ bị phản bội hay bị bỏ rơi
cho số phận cô đơn, mà họ được chỉ cho thấy hương vị tuyệt vời của tình
yêu và hạnh phúc mà trong một thời gian dài họ không tìm thấy.
Như
thế, trong những ngày đầu tiên khi vừa được công bố, con đường chí thiện,
con đường tối thắng và tối thượng của thế gian, dẫn đến thế giới bình an
vĩnh cửu không phải bằng sức mạnh chinh phục của gươm giáo, mà bằng sức
mạnh của từ bi và trí tuệ; con đường ấy được nồng nhiệt tiếp nhận bởi
những con người rất trẻ, bởi tầng lớp ưu tú nhất của xã hội; tầng lớp định
hướng tương lai của xã hội. Rồi
ba thế kỷ sau, một bạo chúa với đạo quân hùng mạnh bách chiến bách thắng,
sau một trận tàn sát khốc liệt, chống gươm đứng nhìn hàng vạn xác chết
chợt thấy rằng chiến thắng oanh liệt đẩm máu này không thể là sức mạnh tối
thượng để có thể chinh phục lòng người. Dù nó mang lại cho người chiến
thắng những giây phút vinh quang ngây ngất. Vị hoàng đế trẻ cảm thức sâu
xa đó không phải là nguồn suối của bình an và hạnh phúc. Kể từ đó, đế quốc
mênh mông không cần được bảo vệ bằng sức mạnh của gươm giáo; thần dân của
đế quốc sống trong thái bình thịnh trị, được bảo vệ bằng sức mạnh của từ
bi và khoan dung. Có
lẽ chúng ta nên dừng lại ở đây. Hình ảnh ấy đối với nhiều người quá cao
xa, nhìn lâu tất choáng ngợp. Dù vậy, tự thâm tâm của mình, không một bạn
trẻ nào, dù là nam hay nữ, không cảm nhận rằng mình đang được thúc đẩy bởi
một động lực không thể cưỡng, đó là khát vọng chinh phục. Chinh phục tình
yêu, chinh phục danh vọng, chinh phục địa vị. Dù nhìn từ góc độ nào,
dù tiến theo hướng nào; chúng ta như những trẻ nít đuổi theo cánh bướm.
Khi đã nắm được xác bướm trong lòng tay, ít ai tự hỏi: chinh phục và chiến
thắng này có ý nghĩa gì ? Và ta vẫn mãi miết đuổi theo những cánh bướm này
rồi đến cánh bướm khác. Trong lịch sử loài người, có bao nhiêu nhà chinh
phục vĩ đại, sau chiến thắng, lại cảm thấy ta cũng chỉ là một con đường
yếu đuối trước sức mạnh bao dung của tình yêu nhân loại ?
Vó
ngựa của Thành-cát-tư Hãn không chùn bước trước bất cứ kẻ thù nào, nhưng
tâm tư của Đại Hãn cảm thấy bất an khi nhìn sâu vào cuối con đường chinh
phục một bóng dáng đang thấp thoáng đợi chờ. Đó là kẻ thù cần phải chinh
phục sau cùng. Đại Hãn cũng biết rằng dẫu cho tập hợp sức mạnh của trăm
vạn hùng binh cũng không thể đánh bại kẻ thù ấy, chinh phục vương quốc ấy.
Ông cho đi tìm một người trợ thủ, tìm cố vấn thông thái nhất và khôn ngoan
nhất để tập hợp được sức mạnh siêu nhiên. Sứ giả của Đại Hãn đi vào núi
Chung nam thỉnh cầu Đạo trưởng Khưu Xử Cơ. Đạo trưởng khởi hành, băng sa
mạc, đến tận đại bản doanh của Đại Hãn, để giảng giải cho Đại Hãn ý
nghĩa trường sinh bất tử, những ẩn nghĩa huyền vi từ quyển thiên thư năm
nghìn chữ của Thái thượng Lão quân. Cuối quyển thiên thư, khi tất cả ẩn
ngữ coi như đã phơi bày ý nghĩa thâm sâu. Khả hãn chỉ xác nhận được một
điều: ta sẽ là người chiến bại trong cuộc chiến cuối cùng ấy.
Vậy,
ý nghĩa của chinh phục là gì ? Mỗi
người trong chúng ta sống và đi tìm một cái gì đó, một ý nghĩa nào đó, cho
sự sống hay lẽ sống của mình. Với tuyệt đại đa số, tình yêu và hạnh phúc
là lẽ sống, hoặc là tài sản, hoặc danh vọng, hoặc quyền lực, là lẽ sống.
Người ta tự đày đọa tâm trí mình, làm khổ nhọc hình hài mình, để đuổi bắt
những gì được coi là tinh hoa của đời sống. Người ta cũng biết rằng ngoài
những cái lẽ sống phù du, ảo ảnh của hạnh phúc, còn có những phương trời
cao rộng, còn có con đường chí thiện; nhưng chỉ một số rất ít người bước
theo hướng đó, và lại rất ít người đến đích. Vì
sao thế ? Có
một nhà nghiên cứu văn học, khi viết về nhà thơ Lý Bạch, không tiếc
lời ca ngợi con người tài và đời sống phóng khoáng ấy. Rồi nhà nghiên cứu
kết luận: nhưng chúng ta không sống như Lý Bạch được, vì chúng ta còn có
gia đình vợ con, và nhiều thứ ràng buộc khác. Phải chăng tất cả chúng ta
đều sinh ra với một dây thòng lọng treo sẵn nơi cổ, còn Lý Bạch thì không
? Phải chăng chúng ta chỉ được phép chiêm ngưỡng, thán phục những cuộc đời
và những nhân cách cao thượng, như người hành khất đói rách chỉ được phép
từ xa đứng nhìn một cách thèm thuồng những ngọc ngà châu báu trên thân thể
một công nương mỹ miều ? Lý Bạch không thể sống như ta, và ta cũng chẳng
cần phải trở thành người như Lý Bạch để được người đời thán phục. Mỗi
người ẩn chứa trong tự thân một kho báu vô tận. Cần gì phải vay mượn hay
ăn cắp giá tri của tha nhân. Không nên tự đánh giá mình quá thấp kém.
Người
cùng tử trong kinh Pháp Hoa, không dám vọng tưởng bản thân là con trai và
cũng là người thừa kế duy nhất của vị trưởng giả giàu sang, mà thế lực có
khi còn lấn lướt trên hàng khanh tướng của triều đình. Anh chàng trai trẻ
này cảm thấy sung sướng khi người ta nhận mình làm một tôi tớ hèn mọn, và
rất lấy làm vinh dự được là tôi tớ hèn mọn của gia đình sang cả ấy. Vinh
dự với công việc quét dọn các hố xí. Vinh dự được nằm ngủ trong chuồng
ngựa. Thế nhưng, tự bản chất, trong huyết thống, và như một định mệnh quái
dị, nó phải là người thừa kế duy nhất của gia đình ông trưởng giả. Nó chỉ
được công nhận tư cách thừa kế khi nào tự nhận ra nguồn gốc huyết thống
của mình, tự khẳng định giá trị cao sang của mình. Không thể rằng một kẻ
tự xác nhận giá trị con người của nó không cao hơn giá trị con ngựa nòi
của ông chủ, mà kẻ đó lại có ý nghĩa muốn khẳng định mình là kẻ thừa kế
duy nhất. Đó không phải là thừa kế, mà là âm mưu sang đoạt. Chắc chắn nó
sẽ phải bị trừng phạt vì tham vọng điên rồ. Ở đây, trong khi chúng ta
không tự khẳng định được phẩm chất cao quý của mình, không nhìn thấy những
giá trị cao cả của đời sống; những giá trị không cao hơn các hàng ghế và
các nấc thang xã hội đã được cố định như là trật tự không thể đảo lộn; ấy
thế mà nghĩ rằng "Ta là Phật tử", nghĩa là kẻ thừa tự hợp pháp của gia tộc
Như lai, há chẳng phải là một sự soán nghịch chăng ?
Trong
số những người bạn trẻ của tôi, không ít người cố vươn lên, tự khẳng định
giá trị bản thân; tự cho rằng khi cần và nếu muốn thì có thể khoác lên
mình phẩm phục sang nhất, ngồi ở địa vị cao nhất trong xã hội không phải
là khó; và khi không cần thiết thì cũng có thể "vứt bỏ ngai vàng như đôi
dép rách". Những người bạn ấy, sau một thời gian vật lộn với đời để tự
khẳng định giá trị của mình, có bạn "may mắn" leo lên được chiếc ghế cao,
bỗng chợt thấy tất cả ý nghĩa và giá trị của đời sống đều được vẽ vời,
được khắc chạm lên chiếc ghế này. Từ đó, họ cố buộc chặt mình vào đó, và
quyết tâm bảo vệ nó "với bất cứ giá nào". Cũng
có người bạn, sau cuộc tình đổ vỡ, chợt thấy hạnh phúc trong vòng tay chỉ
là ảo ảnh. Anh tìm đến tôi sau những ngày lang thang, đau khổ. Không phải
anh đến tìm nơi tôi một nguồn an ủi, mà đến để giảng cho tôi một bài pháp
rất hay về nghĩa của tình yêu và vĩnh cửu; hạnh phúc chân thật và lẽ sống
cao cả, chí thiện. Trong khi lặng lẽ nghe anh nói, cảm thấy như mình đang
uống từng giọt nước cam lồ ngưng tụ từ những giọt nước mắt nóng bỏng; và
thầm tự hỏi: bạn mình đã "chứng ngộ Niết bàn" rồi chăng ? Phải thú nhận
rằng, bây giờ, đã ba mươi năm sau, tôi vẫn không quên được "bài thuyết
pháp" tuyệt vời ấy. Nhưng chỉ một thời gian ngắn thôi; anh lại lao mình
chạy theo những cuộc tình mới. Tôi hỏi. Anh nói, hương vị ngọt ngào của
mối tình đầu ấy không nhạt mờ theo năm tháng được. Nó vĩnh viễn ẩn kín ở
một góc tối nào đó trong trái tim anh. Anh đuổi theo những mối tình hời
hợt, thoáng chốc; chạy theo danh vọng phù hoa; tất cả chỉ muốn quên đi
những gì đã đi và đi mất mà không bao giờ níu kéo lại được. Thỉnh thoảng,
nhớ lại anh, tôi tự hỏi, bây giờ thực tế anh đang gặt hái những thành công
trên đường đời; nếu nghĩ lại những năm tháng của tuổi trẻ ấy, anh có thấy
mình dại dột chăng ? Là đuổi bắt ảo ảnh chăng ? Và giữa hai quãng đời ấy,
thật sự đâu là ảo ảnh ? Người
ta nói, tuổi trẻ các bạn đang đứng trước ngưỡng cửa cuộc đời; vậy hãy
chuẩn bị hành trang mà vào đời. Tôi muốn nói cách khác. Bằng tuổi trẻ của
mình đã đi qua, tôi muốn nói rằng, tuổi trẻ các bạn đang được đặt trước
hai câu hỏi cần phải trả lời dứt khoát, hay trước hai ngả đường cần phải
lựa chọn không lưỡng lự: tình yêu và sự nghiệp. Trước mặt các bạn là con
đường thăm thẳm, đang ẩn hiện mơ hồ dưới ánh sao mai. Chưa phải là buổi
bình minh để các bạn thấy rõ mình đang đứng đâu và con đường mình sẽ đi
đang dẫn về đâu. Và trước mắt có thật sự là hai ngả đường phải lựa chọn,
hay thực tế chỉ một mà thôi ? Các bạn sẽ tiến tới theo hướng nào ? Học
tiến lên theo con đường công danh sự nghiệp, bởi vì "đã sinh ra ở trong
trời đất, phải có danh gì với núi sông" ? Hay săn đuổi bóng dáng một mùa
xuân vĩnh cửu ? Cả hai ý nghĩa, các bạn trẻ đều hiểu rõ. Chúng ta không
cần biện giải dài dòng. Có điều, sự hiểu biết của các bạn về con đường
trước mắt không phải do chính mình đã nhìn thấy, như thấy rõ con đường
mình đang đi, khi ánh bình minh xuất hiện; mà do dấu vết của nhiều thế hệ
đi trước. Dễ có mấy ai tự vạch cho mình một lối đi riêng biệt, không dẫm
theo bất cứ lối mòn nào. Lần
bước theo những vết mờ của người đi trước, tuổi trẻ định hướng cho tương
lai của mình. Trong số họ, rất ít người bước ra khỏi bóng đêm của rừng
rậm, để bằng chính đôi mắt của mình, nhìn thấy rõ con đường đang đi đang
chạy theo hướng nào, dưới mặt trời rực sáng của ban mai.
Chúng
ta hãy đi tìm một người trong số rất ít người ấy. Người không xa lạ với
chúng ta. Tôi muốn nhắc các ban vua Trần Nhân Tông. Tuổi trẻ, lớn lên giữa
cung đình xa hoa, đầy lạc thú, nhưng người thiếu niên vương giả lại sống
như một ẩn sỹ ngay giữa hoàng thành. Trường trai, khổ hạnh; không biết
người ta có nhìn thấy phong độ hào hoa nơi thiếu niên vương giả này hay
không. Nhưng vua cha nhìn thân thể gầy còm của người kế vị ngai vàng mà
khóc: Biết con có đủ nghị lực để giữ vững giền mối giang sơn chăng ? Tuy
vậy, con người ấy, về sau, khi ngự trị trên ngai vàng, làm chủ một
đất nước, không chỉ đã tự khẳng định giá trị bản thân, mà còn khẳng định ý
nghĩa sinh tồn của một dân tộc. Dù ngồi trên bệ rồng cao vời vợi; dù xông
pha chiến trận; hay dù trên vó ngựa khải hoàn, từ những chiến thắng oanh
liệt; mà cho đến nay, trong bóng đền khuya, trong bóng đêm tịch mịch của
lịch sử, chúng ta vẫn mường tượng nhịp mõ công phu và giọng kinh man mác
nhưng vẫn rành rọt khí phách anh hùng của bậc quân vương vốn coi ngai vàng
như đôi dép bỏ: "Nhất thiết hữu vi pháp, Như mộng huyễn bào ảnh". Làm sao
trong con mắt nhìn, thế giới này chỉ tồn tại như hạt sương trên đầu
cỏ, lại có thể định hướng không chỉ cuộc đời của riêng mình mà cho cả vận
mệnh của dân tộc ? Hy vọng các bạn trẻ có thể tự mình tìm thấy câu trả
lời. Bởi vì, nếu các bạn có thể trả lời được câu hỏi ấy, các bạn cũng có
thể định hướng cuộc đời của mình mà không e ngại rằng sẽ có điều nhầm lẫn.
Bây
giờ, chúng ta hãy trở lại đề tài thảo luận. Rất nhiều Anh Chị khi nghe đọc
lên đề tài, nghĩ rằng diễn giả sẽ nêu lên một hình thái đạo Phật như thế
nào đó, sau đó nghiệm xét xem hình thái ấy có những điểm nào phú hợp với
tuổi trẻ, ích lợi thiết thực cho tuổi trẻ. Cho đến đây, chưa có hình thái
nào được giới thiệu. Có Anh Chị nào cảm thấy thất vọng không ? Cũng nên
thất vọng một ít. Như thế để chứng tỏ rằng chúng ta đến với đề tài không
phải thụ động; ai nói sao nghe vậy. Nhất định, phải có sự lựa chọn; dù
không phải là lựa chọn một cách tùy tiện. Khởi đầu của nhận thức, tất phải
có sự lựa chọn. Hoạt động trí năng của tuổi trẻ, trước tất cả, là khả năng
lựa chọn. Tuổi trẻ học tập để biết lựa chọn. Định hướng cho tương lai của
mình bằng sự lựa chọn sáng suốt. Vả
lại, ở đây ta cũng không nên thất vọng nếu nói rằng không có một hình thái
đạo Phật nhất định nào dành riêng cho tuổi trẻ. Chỉ có một mảnh trăng trên
trời. Nhưng là trăng bạc màu tang tóc; hay trăng tươi mát hồn nhiên; hoặc
là trăng thề làm chứng cho trái tim chung thủy; và cũng có khi là "trăng
già độc địa làm sao, xe dây chẳng lựa buộc vào như chơi". Cũng có tuổi trẻ
đến với đạo Phật, mong cầu giọt nước cành dương làm sống dậy một tâm hồn
khô héo vì tình yêu bị phản bội. Cũng có tuổi trẻ đến với đạo Phật để gột
rửa sạch "gót danh lợi bùn pha sắc xám, mặt công hầu nắng rám mùi dâu".
Các bạn trẻ ấy tự tìm thấy hình thái đạo Phật thích hợp với mình. Nếu đạo
Phật không đáp ứng được cho những tâm hồn đau khổ, chán chường cuộc
sống ấy, chẳng khác nào y sĩ từ chối bịnh nhân. Vậy thì, các bạn trẻ cũng
nên tự mình tìm cho mình một hình thái cho đạo Phật thích hợp; không phải
là hình thái được lập thành khuôn mẫu do bởi các Anh Chị trưởng, do các
Đại đức, Thượng tọa, hay do các nhà nghiên cứu uyên bác. Một thiền sư Việt
nam đã nói: "Nam nhi tự xung thiên chí, hưu hướng Như lai hành xứ hành".
Ta hãy đi con đường do chính ta lựa chọn, không cần gì phải lắc nhắc theo
dấu vết của Như lai. Khẩu khí này nhiều khi khiến ta sợ hãi, e rằng có quá
tự phụ, quá ngạo mạn chăng ? Đừng có phổ nhạc những lời ấy thành giai điệu
với tiết tấu hành khúc dồn dập, mà hãy thử phổ thành một sonata nhỏ của
mặt hồ tĩnh lặng, ta sẽ nghe được âm hưởng này: hãy bình thản tự chọn cho
mình một hướng đi, sẵn sàng chịu trách nhiệm đối với hậu quả xuất hiện
trên hướng đi mà ta đã chọn. Lời Phật cần ghi nhớ: "Chúng sanh là kẻ thừa
tự những hành vi mà nó đã làm". Và còn có lời Phật khác nữa: "Hãy là kẻ
thừa tự Chánh pháp của Như lai; chớ đừng là kẻ thừa tự tài vật".
Các
bạn trẻ đang học tập để chuẩn bị cho mình xứng đáng là kẻ thừa sự. Kế thừa
gia nghiệp của ông cha, cùng dòng họ. Kế thừa sự nghiệp của dân tộc. Kế
thừa di sản nhân loại. Dù đặt ở vị trí nào; bản thân của các bạn trẻ trước
hết phải sẽ là người thừa kế. Thành công hay thất bại trong sự nghiệp thừa
kế của mình, đó là trách nhiệm của từng người, của từng cá nhân. Hãy tự
đào luyện cho mình một trí tuệ, một bản lãnh, để sáng suốt lựa chọn hướng
đi, và dũng cảm chịu trách nhiệm những gì ta đã lựa chọn và gây ra cho bản
thân và cho cả chúng sanh. Không
có đạo Phật chung chung cho đồng loạt tuổi trẻ. Mỗi cá nhân tuổi trẻ là
biểu hiện của mỗi hình thái đạo Phật sinh động. Chúc
các Anh Chị có đầy đủ nghị lực để chinh phục những vương quốc cần chinh
phục; để chiến thắng những sức mạnh cần chiến thắng./. |